Edytujesz Język proto-SAL (sekcja)

== Składnia ==
=== Części zdania === 
Kompozycja frazy czasownikowej:
:'''CZASOWNIK''' + tryb + strona + czas + aspekt
Dodatkowo niezbędne są indykatory części zdania (podmiotu i dopełnień). Tak jak [[#Indykatory|pisałem wyżej]], w proto-SAL wyodrębniły się dwa sposoby oznaczania części zdania. W pierwszym indykatory te następują bezpośrednio po markowanych częściach zdania, a w drugim łączą się z frazą czasownikową w kolejności odpowiadającej markowanym wyrazom w całym zdaniu.

Brzmi zawile, ale jest całkiem proste. Dokładny opis poniżej.

==== Typ dependent-marking ====
Przytoczę ponownie przykład z sekcji o indykatorach:

:<span style="border: 2px dashed #999900">Ania</span> <span style="background:#999900">na</span> tusx <span style="border: 2px dashed #FF3333">ams</span> <span style="background:#FF3333">ma</span> <span style="border: 2px dashed #00BFFF">Erik</span> <span style="background:#00BFFF">ra</span>.
:''Ania '''S3-IN''' śpiewać piosenka '''DO3-IN''' Erik '''IO3-IN'''''

Tak to wygląda w pierwszym ze sposobów. Indykatory syntaktyczne następują bezpośrednio po każdym ze słów, które opisują - indykator podmiotu <span style="background:#999900">na</span> znajduje się po słowie Ania, indykator dopełnienia bliższego <span style="background:#FF3333">ma</span> - po słowie ams (p-SAL. ''piosenka''), a indykator dopełnienia dalszego - <span style="background:#00BFFF">ra</span> - po słowie Erik. 

W proto-SAL szyk zdania był dowolny, więc można swobodnie zamieniać oznaczane indykatorami części zdania miejscami. Najpopularniejszym szykiem był jednak SVO (podmiot, później orzeczenie, dalej dopełnienie), użyty zresztą w tym przykładzie. 

==== Typ head-marking ====
Inaczej działa rozwiązanie drugie:

:<span style="border: 2px dashed #999900">Ania</span> <span style="background:#999900">na</span> tusx <span style="background:#FF3333">ma</span> <span style="background:#00BFFF">ra</span> <span style="border: 2px dashed #FF3333">ams</span> <span style="border: 2px dashed #00BFFF">Erik</span>.
:''Ania '''S3-IN''' śpiewać '''DO3-IN IO3-IN''' piosenka Erik''

Tutaj trzy indykatory składniowe nie następują już po słowach, które zaznaczają, ale trzymają się ściśle frazy czasownikowej, z czasownikiem ''tusx'' w środku. Co bardzo ważne, kolejność ułożenia indykatorów jest taka sama, jak słów, które opisują. Tak więc podmiot ''Ania'', dopełnienie bliższe ''ams'' i dalsze ''Erik'' są opisywane przez <span style="background:#999900">na</span>, <span style="background:#FF3333">ma</span> i <span style="background:#00BFFF">ra</span> - w tej kolejności. Słówko ''Ania'' leży przed czasownikiem, więc ''na'' również leży przed czasownikiem, z kolei ''ma'' i ''ra'' leżą za nim, naśladując wyrażenia, które markują.

Tutaj szyk był trochę bardziej restrykcyjny. Kolejność (przynajmniej teoretycznie) ciągle była dowolna, ale niedozwolone było wsadzanie wszystkich opatrzonych indykatorami słów na jedną stronę czasownika. 

Można więc sobie pogmerać:
:<span style="border: 2px dashed #FF3333">Ams</span> <span style="background:#FF3333">ma</span> tusx <span style="background:#00BFFF">ra</span> <span style="background:#999900">na</span> <span style="border: 2px dashed #00BFFF">Erik</span> <span style="border: 2px dashed #999900">Ania</span>.
W praktyce najczęściej widziało się szyk SVO, tak jak w pierwszym przykładzie. 

Oczywiście rozmieszczanie indykatorów po dwóch stronach czasownika nie dotyczy sytuacji, kiedy czasownik ma tylko jeden argument.
:Tasxu na mijax.
:''Kot '''S3-IN''' miauczeć''
:Kot miauczy.

Restrykcyjność tego szyku przejawiała się w jeszcze jednej kwestii - podmiot i dopełnienia musiały znajdować się możliwie blisko orzeczenia. Miały się z nim miziać.

==== Wspólne cechy ====
W obu strukturach indykatory przypisywano raczej ''całym wyrażeniom związanym z rzeczownikiem'', aniżeli samemu rzeczownikowi. Przykład:
:<span style="border: 2px dashed #999900">Lixsu</span> sëm urusnë <span style="background:#999900">na</span> kurx-ërp-jë lëtu <span style="border: 2px dashed #FF3333">jënfu</span> <span style="background:#FF3333">ma</span> mi arpnë.
:''Owca bez wełna '''S3-IN''' widzieć-'''PAST'''-'''PERF.''' trzy koń '''DO3-IN''' na wzgórze''
:Owca bez wełny zobaczyła trzy konie na wzgórzu.

Jak widać, <span style="background:#999900">na</span> nie zostało umieszczone bezpośrednio po podmiocie (lixsu), ale po całej frazie rzeczownikowej (lixsu sëm urusnë). Nie staje się to jednak niezrozumiałe, bo zasady składniowe nakazują umieszczanie przymiotników i przysłówków ''po'' słowach, które opisują (patrz [[#Przymiotniki i przysłówki|tu]]). Przez to wiadomo, że ''sëm urusnë'' jest wyrażeniem opisującym predykat ''lixsu'', a nie jakąś osobną frazą, której trzeba by przypisać inny indykator. 

Faktyczna struktura składniowa części zdania i frazy czasownikowej zależała od konkretnego dialektu i poddawała się dynamicznym przemianom. Język proto-SAL szybko ewoluował, a rozwiązania gramatyczne doczekały się różnorakich innowacji. Stosunkowo często zmianie ulegało ułożenie elementów w obrębie frazy czasownikowej, mocno rozciągniętej w jedną stronę (co zresztą widać przy rozpisaniu u góry sekcji o składni). Markery trybów, aspektów i czasów przesuwały się, łączyły albo znikały.

=== Przymiotniki, przysłówki, liczebniki ===
Są podane w odpowiednich sekcjach wyżej. Generalnie przymiotniki i przysłówki po opisywanym słowie, liczebniki przed nim.

=== Wyrażenia przyimkowe ===
Przyimki stoją zawsze przed rzeczownikiem, do którego się odnoszą.