Edytujesz Sarpelia

{{Miejsce
|image=Mapa Sarpelii.png
|terytorium=[[Terytoria neutralne|Niczyje]]
|stolica=[[Sarpel]]
|wlasciciel=[[Tomek|jeszcze nikt]]
|data=luty 2022<ref>Pierwsza wzmianka na [[Schengen]]</ref>
}}
'''Sarpelia''' - kraina położona w południowo-zachodniej [[Esedia|Esedii]], częściowo również w północno-zachodniej [[Antaria|Antarii]], nad [[Cieśnina Sarpelska|Cieśniną Sarpelską]].

== Geografia ==
Sarpelia składa się z dwóch głównych części, przedzielonych szeroką Cieśniną Sarpelską, esedyjskiej i antarskiej. Obie leżą na wybrzeżach [[Morze Liliowe|Morza Liliowego]], w obu dominuje tajga. Południowy brzeg Cieśniny jest dodatkowo rozkopany, bo się komuś nie chciało naturalizować po zalaniu Cieśniny wodą.

=== [[AU]] ===
W Sarpelii dominuje klimat śródziemnomorski. Sarpelia Antarska jest równinna, łagodnie wznosząca się w niewielkie pasmo górskie na południu. Sarpelia Esedyjska jest bardziej pagórkowata; na północnym zachodzie wznosi się w [[Góry Słoneczne]]. Równiny zaś są głównie przybrzeżne, z wyjątkiem jednej, bardziej rozległej, na której leży miasto [[Sarpel]]. 

Sarpelia w Esedii graniczy z [[Lanitakia|Lanitakią]] od zachodu oraz [[Dycja|Dycją]] od północy, na wschodzie i południu mając wybrzeże Cieśniny Sarpelskiej. Po jej drugiej stronie leży część antarska krainy, która od wschodu graniczy z [[Noteront]]em. Od południa jej granica nie jest ściśle określona, przyjmuje się jednak, że sięga [[Góry Gwieździste|Gór Gwieździstych]].

Do głównych miast Sarpelii należą [[Sarpel]] w Esedii oraz [[Annari]], [[Melto]] i [[Unni]] w Antarii.

== Historia ==
W 2020 roku [[Dominik]] wyrównał do poziomu morza jedną z wysepek na sarpelskim wybrzeżu Morza Liliowego. Później chyba o niej zapomniał.

Na początku lipca 2022 roku przeprowadzono jedyne (jak dotąd) działania terraformacyjne na terenie Sarpelii, przekopując [[Cieśnina Sarpelska|Cieśninę Sarpelską]]. Tym samym Esedię oddzielono od Antarii.

=== [[AU]] ===
Kilka wieków p.n.e. Sarpelię zasiedlili [[Sarpelo-Dytowie]], przodkowie Sarpelczyków oraz [[Dycja|Dytów]]. Założyli oni na wybrzeżach Morza Liliowego liczne miasta i prowadzili ożywione kontakty handlowe z innymi krainami, przede wszystkim będącą wówczas u szczytu rozwoju [[Lanitakia|Lanitakią]] oraz z kwitnącym [[Noteront]]em. Umożliwiały to bogactwa naturalne sarpelskiej ziemi - marmur i złoto - a także klimat, sprzyjający uprawie owoców egzotycznych dla reszty Esedii, eksportowanych na północ. Wraz z wymianą handlową zachodziła wymiana kulturowa; szczególny wpływ na Sarpelię miała tu wspomniana Lanitakia.
[[File:Morzeliliowe10ne.png|300px|thumb|right|Basen Morza Liliowego w 10 r. n.e.]]
Z czasem (na początku I w. p.n.e.) władza w regionie skonsolidowała się w kilku ośrodkach. Na północ od Cieśniny rządziły [[Sarpel]] oraz [[Laratta]], z kolei na południu - [[Annari]] i [[Melto]]. Sarpel przejął całkowitą kontrolę nad esedyjskim brzegiem Cieśniny i rozciągnął swoje wpływy pod granice Dycji, którą rządziła Laratta. Annari zaś zdominowało brzeg antarski; Melto - wschodnie peryferia przy granicy z Noterontem.

==== Arcykrólestwo Sarpelii ====
W 3 r. p.n.e. na tronie Sarpelu zasiadł [[Keltalin]], władca młody (15-letni u początku panowania) i ambitny. W roku 1 p.n.e. popłynął wraz ze swoją flotą na południowy brzeg Cieśniny, pokonał armię Annari i przystąpił do oblężenia miasta. Trwało ono ponad pół roku i zakończyło się zwycięskim szturmem Keltalina na miasto 29 czerwca 1 roku n.e. Annari zostało w wyniku ataku prawie doszczętnie spalone. Jego ziemie Keltalin przyłączył do swojego państwa. 

Ugruntowanie władzy na ''obu brzegach Morza''<ref>Atleis Młodszy, ''O Arcykrólu Keltalinie...''</ref> popchnęło Keltalina do ogłoszenia się Arcykrólem Sarpelii - ziem rządzonych z miasta Sarpel. Władca, zachęcony sukcesem nad najpotężniejszym - po Sarpelu - mieście w regionie, rozpoczął serię kolejnych kampanii wojennych, mających na celu zjednoczyć wszystkie ziemie sarpelo-dyckie pod jego panowaniem. W ciągu kilku lat przejął kontrolę nad wszystkimi mniejszymi ośrodkami po obu stronach Cieśniny, w tym nad silnym [[Melto]] we wschodniej części kraju. Poważne trudności napotkał dopiero przy próbie podporządkowania sobie [[Laratta|Laratty]], miasta na północy, w esedyjskiej Dycji. W 11 r. n.e. wyruszył na to miasto i usiłował je oblegać, ale bez skutku. Laratta zdołała się obronić.
[[File:Annari1ne.png|250px|thumb|right|Płonące Annari podczas szturmu Keltalina]]
Keltalin zaczął więc szukać innych kierunków ekspansji. W 13 r. n.e. wkroczył do sąsiedniej [[Lanitakia|Lanitakii]] i zdobył jej stolicę, [[Lannis]]. Miało to niebagatelne znaczenie dla Sarpelii i całego kontynentu - sarpelskie elity zaczęły chętnie przejmować wzorce z wysoko rozwiniętej kultury lanitackiej, którą później rozprzestrzeniały na podbijanych terytoriach, aż na odległą północ.

Po zdobyciu Lannis zakończył się okres najintensywniejszych wysiłków wojennych czasów Keltalina. Przez kolejne lata wysiłki arcykróla Sarpelii koncentrowały się głównie na utwierdzeniu swojego panowania na podbitych terytoriach. Dopiero w 26 r. zdecydował się na większe przedsięwzięcie militarne - drugą próbę zdobycia Dycji. Ponownie przystąpił do oblężenia Laratty, która broniła się równie zaciekle, co piętnaście lat wcześniej. Armia sarpelska została zdziesiątkowana przez ponawiające się natarcia niewielkich sił odsieczowych z głębi Dycji oraz choroby. Po kilku miesiącach oblężenia [[Keltalin]] zmarł, jak mówi dycka legenda - raniony strzałą w serce przez jednego ze strzelców na murach podczas próby ataku. Śmierć arcykróla spowodowała chaos w armii sarpelskiej, która w nieładzie wycofała się spod miasta. 

Mimo spektakularnej porażki w Dycji i wywołanego nią bałaganu, władza centralna w Sarpelu pozostała niezachwiana. Przejął ją syn Keltalina, który unikał raczej angażowania się militarnie. Lata pokoju zaowocowały dynamicznym rozwojem Sarpelii i poszerzeniem horyzontów handlowych, które zapewniły ludności dobrobyt, a monarchii potęgę.

Stan taki trwał aż do późnych lat 70. I wieku, kiedy Sarpelia znowu zainteresowała się podbojem okolicznych ziem. Arcykról [[Meslin]] zdołał pokonać Larattę i przejąć Dycję w roku 79. Przejściowo, udało mu się także podporządkować sobie Noteront, który jednak szybko zrzucił z siebie sarpelskie zwierzchnictwo. 

==== Kolonizacja ====
W latach 90. I wieku Sarpelczycy rozpoczęli kolonizację północnych brzegów [[Morze Liliowe|Morza Liliowego]]. Przyczyniła się do tego kontrola nad Dycją, która była dobrą bazą do ekspansji na wschód, oraz chęć rywalizacji z Noterontem, który kolonizował (choć w sposób oddolny, zdecentralizowany) od parudziesięciu lat okolice [[Centrum]], [[Litoria|Litorię]] i [[Pennawia|Pennawię]]. W pierwszej połowie II wieku Sarpelowie założyli [[Kimessa|Kimessę]] u ujścia rzeki [[Kimmenta|Kimmenty]] oraz, nieco później, [[Amsla|Amslę]] w dolinie [[Emslanta|Emslanty]]. Zdobyli także noteroncką kolonię w Litorii, [[Torsla|Torslę]]. Przyczyniło sie to do wzrostu poziomu cywilizacyjnego lokalnej ludności, która stopniowo przyjmowała elementy kultury najeźdźców.
[[File:Sarpel200.png|300px|thumb|right|Mapa Morza Liliowego w 200 r. n.e.]]
Przez następne lata Sarpelia rozwijała swoje kolonie oraz wzmacniała swoją dominację w regionie przez handel i wpływ kulturowy, konkurując z antarskim Noterontem. W II i III wieku obie te potęgi ze zmiennym szczęściem wojowały ze sobą. 

==== Osłabienie ====
Pod koniec III wieku władza centralna w Sarpelii zaczęła słabnąć. Był to proces powolny, ale złowróżbny dla ogromnego państwa, które dotąd cieszyło się pozycją lokalnego hegemona. Namiestnicy prowincji, sprawujący władzę w imieniu arcykrólów w co odleglejszych częściach Sarpelii, zaczęli przejawiać coraz większą samowolę - dało to podstawę pod późniejszą fragmentację państwa.

W IV wieku w [[Esedia|Esedii]] nastąpiło wiele zmian, spowodowanych głównie rozmaitymi wędrówkami ludów. Ludność [[SAL]] w dużej mierze opuściła wówczas, w obliczu wieloletniego nieurodzaju, deltę [[Metlana|Metlany]] i wyruszyła szukać innego miejsca do życia, w tym na ziemiach należących wówczas do Sarpelii. Napływ przybyszów z północy do sarpelskiej [[Litoria|Litorii]] spowodował na dłuższą metę destabilizację prowincji. Lokalni watażkowie wykorzystali chaos, żeby stopniowo uniezależnić się od metropolii, której słabość zaczęła się coraz bardziej przejawiać. Rozkład władzy centralnej w Sarpelii sprawił, że w ciągu kilkudziesięciu lat [[Sarpel]] utracił wszystkie ziemie na wschód od [[Kimmenta|Kimmenty]]. 

Katastrofa w koloniach przyczyniła się do wzrostu świadomości problemów państwa wśród rządzącej elity. Na krótko tron w Sarpelu wzmocnił swoją kontrolę nad krajem. Próbował także powetować sobie utratę kolonii przejęciem [[Gaszkadia|Gaszkadii]], spustoszonej niedługo wcześniej przez wojownicze klany z północnej [[Dycja|Dycji]]. W latach 90. IV wieku w [[Naszkiewa|Naszkiewie]], na wybrzeżu [[Ocean Zachodni|Oceanu Zachodniego]], stacjonowały sarpelskie wojska.

==== Upadek ====
W V wieku przyszedł jednak ostateczny kryzys Arcykrólestwa. Ponowne wzmocnienie się władzy w stołecznym Sarpelu nie spodobało się cieszącej się dużą autonomią [[Laratta|Laratcie]], której ludność - zresztą całkiem słusznie - obawiała się, że metropolia, odbudowując swoją potęgę, będzie chciała silniej kontrolować Dycję. W roku 419 w Laratcie wybuchło wielkie powstanie skierowane przeciwko Sarpelczykom. Dytowie szybko przejęli pełną kontrolę nad swoją krainą i pokonali armię arcykróla. Odcięli tym samym od Sarpelu także Gaszkadię, której mieszkańcy nie bardzo kwapili się do pomocy Arcykrólestwu i szybko zyskali pełną niezależność. Sarpel nie był w stanie skutecznie zareagować na rozpad kraju na północy, bo w sercu niegdysiejszego imperium rozgorzała wojna domowa - krewny arcykróla w 420 sam ogłosił się królem, osiadł w [[Lannis]] i stamtąd przygotowywał się do wyprawy na stolicę. Żadna ze stron nie mogła uzyskać decydującej przewagi i ostatecznie w 431 roku podpisano pokój, którego skutkiem było formalne oderwanie się [[Lanitakia|Lanitakii]] od Sarpelii.

Sarpelia została wówczas ograniczona do wybrzeży [[Cieśnina Sarpelska|Cieśniny Sarpelskiej]] i rozpoczęła proces powolnej odbudowy. Nigdy już nie odzyskała dawnej potęgi, ale zachowała swoją pozycję silnego gracza w rejonie [[Morze Liliowe|Morza Liliowego]].

== Uwagi ==
<references />

== Zobacz też ==
*[[Noteront]]
*[[Caer Ened]]

{{Geografia}}