Język proto-SAL: Różnice pomiędzy wersjami

Z Mcseriopedia
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
następna edycja →
WizualnieWikikod
Created page with "'''Język proto-sztrylo-anwalo-lennawski''' - język wspólnoty etnicznej, znanej jako SAL, zamieszkującej w pierwszym milenium p.n.e. wybrzeża Morza Larawskiego od Szakii, przez Mesztrię i dolną Lennawię po deltę Juksaki. == Fonologia == Fonologia proto-SAL jest dość prosta. W rekonstrukcji język miał 20 głosek, w tym 4 samogłoski i 16 spółgłosek. Akcent inicjalny. === Samogłoski === S..."
 
Nie podano opisu zmian
Linia 1: Linia 1:
'''Język proto-sztrylo-anwalo-lennawski''' - język wspólnoty etnicznej, znanej jako [[SAL]], zamieszkującej w [[AU#Oś czasu|pierwszym milenium p.n.e]]. wybrzeża Morza Larawskiego od Szakii, przez [[Mesztria|Mesztrię]] i dolną [[Lennawia|Lennawię]] po deltę [[Juksaka (rzeka)|Juksaki]].
'''Język proto-sztrylo-anwalo-lennawski''' - język wspólnoty etnicznej, znanej jako [[SAL]], zamieszkującej w [[AU#Oś czasu|pierwszym milenium p.n.e]]. wybrzeża Morza Larawskiego od Szakii, przez [[Mesztria|Mesztrię]] i dolną [[Lennawia|Lennawię]] po deltę [[Juksaka (rzeka)|Juksaki]].


== Fonologia ==
= Fonologia =
Fonologia proto-SAL jest dość prosta. W rekonstrukcji język miał 20 głosek, w tym 4 samogłoski i 16 spółgłosek.
Fonologia proto-SAL jest dość prosta. W rekonstrukcji język miał 20 głosek, w tym 4 samogłoski i 16 spółgłosek.


Akcent inicjalny.
Akcent inicjalny.


=== Samogłoski ===
== Samogłoski ==
System samogłoskowy jest ubogi. Proto-SAL znał tylko cztery samogłoski.
W proto-SAL występowały cztery samogłoski.


{| class="wikitable" style="text-align: center;"
{| class="wikitable" style="text-align: center;"
Linia 33: Linia 33:
Szwa (ə) była bardzo niestabilna i uległa rozmaitym przesuwkom już na pierwszych etapach rozwoju języków potomnych. Stosunkowo często dźwięk ten ulegał cofnięciu do [ɔ].
Szwa (ə) była bardzo niestabilna i uległa rozmaitym przesuwkom już na pierwszych etapach rozwoju języków potomnych. Stosunkowo często dźwięk ten ulegał cofnięciu do [ɔ].


=== Spółgłoski ===
== Spółgłoski ==
Proto-SAL liczył 16 spółgłosek.
Proto-SAL liczył 16 spółgłosek.


Linia 95: Linia 95:
Sąsiadowanie ze sobą dwóch samogłosek jest niedopuszczalne.
Sąsiadowanie ze sobą dwóch samogłosek jest niedopuszczalne.


=== Transkrypcja łacińska ===
== Transkrypcja łacińska ==
Bazowana na alfabecie fonetycznym, ze zmianą dla szwy - ë dla [ə]. Scentralizowane a [ä] zapisuje się jako "a", nie ma sensu komplikować.
Bazowana na alfabecie fonetycznym, ze zmianą dla szwy - ë dla [ə]. Scentralizowane a [ä] zapisuje się jako "a", nie ma sensu komplikować.


Uwaga: w IPA [x] oznacza dźwięk zapisywany w języku polskim jako "ch". Szwę [ə] z kolei wymawia się jak "a" w angielskim słowie "about".
Uwaga: w IPA [x] oznacza dźwięk zapisywany w języku polskim jako "ch". Szwę [ə] z kolei wymawia się jak "a" w angielskim słowie "about".


== Gramatyka ==
= Gramatyka =
=== Rzeczownik ===
== Rzeczownik ==
Nie odmienia się przez rodzaje.
Nie odmienia się przez rodzaje.


Linia 120: Linia 120:
Język proto-SAL nie znał kategorii określoności. Została ona później wykształcona w niektórych jego gałęziach. Podobnie z odmianą przez przypadki (patrz [[#Indykatory|tu]]).
Język proto-SAL nie znał kategorii określoności. Została ona później wykształcona w niektórych jego gałęziach. Podobnie z odmianą przez przypadki (patrz [[#Indykatory|tu]]).


=== Czasownik ===
== Czasownik ==
Podstawowe formy czasowników kończą się na -x (ch). Odmienia się przez czasy, tryby i strony.  
Podstawowe formy czasowników kończą się na -x (ch). Odmienia się przez czasy, tryby i strony.  


==== Czasy ====
=== Czasy ===
Jak do wszystkiego, proto-SAL do określenia czasu używa partykuł. Słówkiem wskazującym na czas przeszły jest ''ërp'', które można by luźno przetłumaczyć jako "kiedyś, niegdyś", lub też po prostu "w przeszłości".
Jak do wszystkiego, proto-SAL do określenia czasu używa partykuł. Słówkiem wskazującym na czas przeszły jest ''ërp'', które można by luźno przetłumaczyć jako "kiedyś, niegdyś", lub też po prostu "w przeszłości".
''vënx'' - rzec, powiedzieć<br>
''vënx ërp'' - rzec (w przeszłości)


Zazwyczaj, przy mówieniu o przeszłości, zaznacza się również (proto)aspekt. Niedokonanie sugeruje ''ru'', "chwila, trwanie", zaś dokonanie - ''jë'', "wtedy, wówczas, w tym momencie".
Zazwyczaj, przy mówieniu o przeszłości, zaznacza się również (proto)aspekt. Niedokonanie sugeruje ''ru'', "chwila, trwanie", zaś dokonanie - ''jë'', "wtedy, wówczas, w tym momencie".


''vënx'' - rzec, powiedzieć<br>
''vënx ërp'' - rzec (w przeszłości)<br>
''vënx ërp ru'' - było powiadane<ref name="stronabierna">Polskie tłumaczenie przybliża zjawisko semantycznie, ale korzysta ze strony biernej - struktury gramatycznej, której proto-SAL tutaj nie używa</ref><br>
''vënx ërp ru'' - było powiadane<ref name="stronabierna">Polskie tłumaczenie przybliża zjawisko semantycznie, ale korzysta ze strony biernej - struktury gramatycznej, której proto-SAL tutaj nie używa</ref><br>
''vënx ërp jë'' - było powiedziane<ref name="stronabierna" />
''vënx ërp jë'' - było powiedziane<ref name="stronabierna" />


Takie rozwiązanie szybko ulegnie rozmaitym zmianom w różnych gałęziach języków potomnych względem proto-SAL.
Partykuł aspektowych można też używać w czasie teraźniejszym, ale to zależy od dialektu. Są głównie pretekstem do rozwoju różnych systemów czasowych w językach potomnych względem proto-SAL.


==== Tryby ====
=== Tryby ===
Proto-SAL wyróżnia 5 trybów:
Proto-SAL wyróżnia 6 trybów:


*oznajmujący - forma podstawowa czasownika.<br>
*oznajmujący - forma podstawowa czasownika.<br>
Linia 142: Linia 143:
::''Ania '''S3-IN''' śpiewać''
::''Ania '''S3-IN''' śpiewać''
::Ania śpiewa.
::Ania śpiewa.
*rozkazujący - tworzony przez partykułę ''sën'' (z ''sënx'', kazać). W "Królu i bogu" wyrzucono ją na początek zdań, ale równie dobrze mogła być rzucona (względnie) gdzie bądź.<br>
*rozkazujący - tworzony przez partykułę ''sën'' (z ''sënx'', kazać).<br>
::La tusx sën!
::La tusx sën!
::'''''S2-IN''' śpiewać '''IMPER.'''''
::'''''S2-IN''' śpiewać '''IMPER.'''''
::Śpiewaj!
::Śpiewaj!
*pytający - tworzony podobnie do rozkazującego, z tym że poprzez słowo ''jam'' (z ''jamx'', pytać)<br>
*pytający - tworzony podobnie do rozkazującego, z tym że poprzez słowo ''jal'' (z ''jalx'', pytać).<br>
::Ania na tusx jam ams ma?
::Ania na tusx jal ërp ru ams ma?
::''Ania '''S3-IN''' śpiewać '''QUES.''' piosenka '''DO3-IN'''''
::''Ania '''S3-IN''' śpiewać '''QUES. PAST. PERF.''' piosenka '''DO3-IN'''''
::Czy Ania śpiewała piosenkę?
::Czy Ania śpiewała piosenkę?
*negujący - jak dwa poprzednie, ale partykułą trybu jest ''kem''.<br>
::Ania na tusx kem ams ki ma.
::''Ania '''S3-IN''' śpiewać '''NEG''' piosenka-'''PL. DO3-IN'''''
::Ania nie śpiewa piosenek.
*optatywny na sterydach - zaznaczany poprzez partykułę ''dap'' (z ''dapx'', chcieć). Wyraża życzenia i chęci.<br>
*optatywny na sterydach - zaznaczany poprzez partykułę ''dap'' (z ''dapx'', chcieć). Wyraża życzenia i chęci.<br>
::A tusx dap ams ki ma.
::A tusx dap ams ki ma.
Linia 159: Linia 164:
::Erik może jeść kota swojej żony.  
::Erik może jeść kota swojej żony.  


==== Strona bierna ====
=== Strona bierna ===
Strona bierna powstaje dzięki partykule ''ir''.
Strona bierna powstaje dzięki partykule ''ir''.
:Erik na lamx tasxu ma.
:''Erik '''S3-IN''' myć kot '''DO3-IN'''''
:Erik myje kota. - strona czynna


:Tasxu na lamx ir Erik ma.
:Tasxu na lamx ir Erik ma.
:''kot '''S3-IN''' myć '''PASS.''' Erik '''DO3-IN'''''
:''kot '''S3-IN''' myć '''PASS.''' Erik '''DO3-IN'''''
:Kot jest myty przez Erika.
:Kot jest myty przez Erika. - strona bierna.
 
=== Kauzatyw ===
Powstaje dzięki partykule ''tëj'' (od ''tëjx'', sprawiać, powodować).
 
:A lamx tëj Erik ma tasxu ra.
:'''''S1-IN''' myć
:Sprawiam, że Erik myje kota.


=== Indykatory ===
== Indykatory ==
Tym mianem określa się specjalne partykuły, których zadaniem jest markowanie części zdania.  
Tym mianem określa się specjalne partykuły, których zadaniem jest markowanie części zdania.  


Linia 193: Linia 209:
|}
|}


W zależności od dialektu, mogą one następować po rzeczowniku, który określają (z tego rozwiązania wykształcą się później explicité przypadki), albo leżeć w sąsiedztwie orzeczenia w kolejności naśladującej kolejność markowanych części zdania.
W zależności od dialektu, mogą one następować po rzeczowniku, który określają (z tego rozwiązania wykształcą się później pełnoprawne przypadki), albo leżeć w sąsiedztwie orzeczenia w kolejności naśladującej kolejność markowanych części zdania.


Dla przykładu:
Dla przykładu:
Linia 205: Linia 221:
Oba zdania znaczą ''Ania śpiewa piosenkę Erikowi''. ''S3-IN'' oznacza indykator podmiotu 3. osoby, ''DO3-IN'' - ind. dopełnienia bliższego 3. osoby, a ''IO3-IN'' - ind. dopełnienia bliższego, również 3. osoby.
Oba zdania znaczą ''Ania śpiewa piosenkę Erikowi''. ''S3-IN'' oznacza indykator podmiotu 3. osoby, ''DO3-IN'' - ind. dopełnienia bliższego 3. osoby, a ''IO3-IN'' - ind. dopełnienia bliższego, również 3. osoby.


==== Zaimki ====
=== Zaimki ===
Indykatory przejmują też funkcję zaimków:
Indykatory przejmują też do pewnego stopnia funkcję zaimków:


:Manprë na lanx ërp. Na sëma tuns.
:Manprë na lanx ërp. Na sëma tuns.
:''król '''S3-IN''' żyć '''PAST. S3-IN''' bez dziecko''
:''król '''S3-IN''' żyć. '''PAST. S3-IN''' bez dziecko''
:Żył niegdyś król. (On) był bezdzietny.
:Żył niegdyś król. (On) był bezdzietny.


Linia 218: Linia 234:
:Król zobaczył kota i dał mu swoje jedzenie.
:Król zobaczył kota i dał mu swoje jedzenie.


==== Strona zwrotna ====
=== Strona zwrotna ===
Indykatory mogą dzięki zaimkom konstruować stronę zwrotną poprzez ponowne markowanie podmiotu w miejscu indykatora dopełnienia bliższego. Przykład z czasownikiem ''lamx'' (myć):
Indykatory mogą tworzyć stronę zwrotną poprzez ponowne markowanie podmiotu w miejscu indykatora dopełnienia bliższego. Przykład z czasownikiem ''lamx'' (myć):


:Erik na lamx ma tasxu.
:Erik na lamx ma tasxu.
Linia 229: Linia 245:
:Erik się myje. - a tutaj strona zwrotna.
:Erik się myje. - a tutaj strona zwrotna.


=== Przymiotniki ===
Uwaga: indykator strony zwrotnej '''nie''' zajmuje miejsca w szyku zdania należnym partykułom strony biernej czy kauzatywu.
<!-- Stawia się je po rzeczownikach. -->
 
By stworzyć przymiotnik odrzeczownikowy:
:Erik na lamx dap ërp<span style="background:#00BFFF"> na.</span>
:''Erik '''S3-IN''' myć '''OPT. PAST.<span style="background:#00BFFF"> S3-IN </span>'''''
:Erik chciał się umyć.
 
:Erik na lamx dap<span style="background:#00BFFF"> ir </span>ërp.
:''Erik '''S3-IN''' myć '''OPT.<span style="background:#00BFFF"> PASS. </span>PAST'''''
:Erik chciał być umyty.
 
== Przymiotniki i przysłówki ==
By stworzyć przymiotnik lub przysłówek odrzeczownikowy:


#Znajdź rzeczownik.
#Znajdź rzeczownik.
Linia 239: Linia 264:
Et voilá!
Et voilá!


=== Przysłówki ===
:Manprë na kurx tasxu ma jëm nëmi.
Odrzeczownikowe robi się tak samo, jak przymiotniki, z tym, że używa się partykuły ''pi''.
:''król '''S3-IN''' widzieć kot '''DO3-IN ADJ-PT.''' smutek''
:Król widzi smutnego kota.
 
Nie ma morfologicznego rozróżnienia między przymiotnikami a przysłówkami, o wszystkim decyduje tu składnia. Umieszczenie frazy z ''jëm'' bezpośrednio za frazą czasownikową spowoduje jej interpretację jako przysłówka, na przykład:
 
:Ania na tusx jëm taxi.
:''Ania '''S3-IN''' śpiewać '''ADJ-PT.''' radość''
:Ania śpiewa radośnie.


=== Liczebniki ===
:Ania na tusx jëm taxi ams ki ma.
Jebs, przed słowo, które opisują.
:''Ania '''S3-IN''' śpiewać '''ADJ.-PT.''' radość piosenka-'''PL. DO3-IN'''
:Ania radośnie śpiewa piosenki.
Z kolei fraza z partykułą ''jëm'' umieszczona po rzeczowniku zostanie odebrana jako przymiotnik:
:Ania na tusx ams ki ma jëm taxi.
:''Ania '''S3-IN''' śpiewać piosenka-'''PL. DO3-IN ADJ.-PT.''' radość''
:Ania śpiewa radosne piosenki.
 
== Liczebniki ==
W proto-SAL system liczbowy jest oparty na liczbie 12.
 
{| class="wikitable" style="text-align:center"
!
!Liczebnik główny
!Liczebnik porządkowy
|-
|1
|up
|upis
|-
|2
|alp
|alpis
|-
|3
|lëtu
|lëtis
|-
|4
|sëmu
|sëmis
|-
|5
|tarp
|tarpis
|-
|6
|bëmt
|bëmtis
|-
|7
|vëj
|vëjs
|-
|8
|lëj
|lëjs
|-
|9
|lëri
|lëris
|-
|10
|altarp
|altarpis
|-
|11
|malp
|malpis
|-
|12
|litëm
|litëmis
|-
|15
|litëm lëtu
|litëm lëtis
|-
|24
|alp litëm
|alp litëmis
|-
|57
|sëmu litëm lëri
|sëmu litëm lëris
|-
|144
|ëxna
|ëxnis
|-
|323
|alp ëxna alp litëm malp
|alp ëxna alp litëm malpis
|}
 
Jebs, liczebnik przed słowo, który opisuje.
 
Przykładowo:
:Ania na tusx ërp jë lëtu ams ma.
:''Ania '''S3-IN''' śpiewać '''PAST. PERF.''' trzy piosenka '''DO3-IN'''''
:Ania zaśpiewała trzy piosenki.
 
:Erik na marinx ërp jë alp ëxna malp litëm mësf ma.
:''Erik '''S3-IN''' jeść '''PAST. PERF.''' 2(*)144(+)11(*)12 jabłko '''DO3-IN'''''
:Erik zjadł czterysta dwadzieścia jabłek.


== Składnia ==
== Składnia ==
Kompozycja frazy czasownikowej:
:'''CZASOWNIK''' + tryb + strona + czas + aspekt
Dodatkowo niezbędne są indykatory
= Przykładowy tekst =
=== Król i bóg ===
<!--
Manprë na lanx ërp. Na sëma tuns. Manprë na manx dap ërp ru kulp ma. Na vënx ërp jë linprë nata ra: "kulp na asjënx ir sën ëj!". Linprë na vënx ërp jë manprë ra: "La nëpjënx sën Votan fimrë ra". Manprë na zurx ërp jë Votan ra, saxa na nëpjënx dap ra. "La unx sën aj, Votan tanprë!". Votan fimrë na zurx ërp jë ank lakënpnë ra. "Axfu la dapx jal ank ëj?" "A dapx kulp ma!". Fimrë na vënx ërp jë: "Sënsën!". Saxa manpjë na asjënx tuns ma.
Żył niegdyś król. Był bezdzietny. Chciał mieć syna. Rzekł kapłanowi: "Niech urodzi mi się syn!". Kapłan rzekł wówczas królowi: "Pomódl się do boga Wotana". Król poszedł do Wotana,
Był sobie król. Był bezdzietny. Chciał mieć syna. Poprosił kapłana: „spraw, by urodził mi się syn!”. Kapłan powiedział do króla: „módl się do boga Pioruna”. Król podszedł do boga Pioruna , by pomodlić się do niego. „Usłysz mnie, ojcze Piorunie!”. Bóg Piorun zstąpił z nieba. „Czego chcesz ode mnie?”. „Chcę mieć syna”. „Niech więc się stanie”, powiedział promienny bóg Piorun. Żona króla urodziła syna.-->


== Przykładowy tekst ==


== Uwagi ==
== Uwagi ==

Wersja z 21:31, 26 wrz 2022

Język proto-sztrylo-anwalo-lennawski - język wspólnoty etnicznej, znanej jako SAL, zamieszkującej w pierwszym milenium p.n.e. wybrzeża Morza Larawskiego od Szakii, przez Mesztrię i dolną Lennawię po deltę Juksaki.

Fonologia

Fonologia proto-SAL jest dość prosta. W rekonstrukcji język miał 20 głosek, w tym 4 samogłoski i 16 spółgłosek.

Akcent inicjalny.

Samogłoski

W proto-SAL występowały cztery samogłoski.

Przednie Centralne Tylne
Przymknięte i u
Średnie ə
Otwarta ä

Szwa (ə) była bardzo niestabilna i uległa rozmaitym przesuwkom już na pierwszych etapach rozwoju języków potomnych. Stosunkowo często dźwięk ten ulegał cofnięciu do [ɔ].

Spółgłoski

Proto-SAL liczył 16 spółgłosek.

Wargowe Przedniojęzykowe Podniebienne Tylnojęzykowe
Nosowe m n
Zwarte Bezdźwięczne p t k
Dźwięczne b d g
Szczelinowe Bezdźwięczne f s x
Dźwięczne v z
Drżące r
Aproksymanty l j

Fonotaktyka

Wszystkie sylaby w proto-SAL stosują się do wzoru

(C)V(C)(C),

gdzie C to spółgłoska, a V to samogłoska.

Sąsiadowanie ze sobą dwóch samogłosek jest niedopuszczalne.

Transkrypcja łacińska

Bazowana na alfabecie fonetycznym, ze zmianą dla szwy - ë dla [ə]. Scentralizowane a [ä] zapisuje się jako "a", nie ma sensu komplikować.

Uwaga: w IPA [x] oznacza dźwięk zapisywany w języku polskim jako "ch". Szwę [ə] z kolei wymawia się jak "a" w angielskim słowie "about".

Gramatyka

Rzeczownik

Nie odmienia się przez rodzaje.

W bardzo wczesnej fazie nie odmieniał się również przez liczby, ale niektóre dialekty z czasem rozwinęły zalążek takiej odmiany, opierający się na partykułach.

Bardziej konserwatywne dialekty rozwiązują problem poprzez po prostu poprzedzenie rzeczownika liczebnikiem lub innym słowem określającym ilość (dużo, wiele), np.

lëtu ams
trzy piosenka
trzy piosenki

Dialekty stosujące wspomnianą innowację gramatyczną w takiej sytuacji wspierają rzeczownik słowem ki oznaczającym dosłownie wiele, pełniącym funkcję partykuły:

lëtu ams ki
trzy piosenka-PL
trzy piosenki

Język proto-SAL nie znał kategorii określoności. Została ona później wykształcona w niektórych jego gałęziach. Podobnie z odmianą przez przypadki (patrz tu).

Czasownik

Podstawowe formy czasowników kończą się na -x (ch). Odmienia się przez czasy, tryby i strony.

Czasy

Jak do wszystkiego, proto-SAL do określenia czasu używa partykuł. Słówkiem wskazującym na czas przeszły jest ërp, które można by luźno przetłumaczyć jako "kiedyś, niegdyś", lub też po prostu "w przeszłości".

vënx - rzec, powiedzieć
vënx ërp - rzec (w przeszłości)

Zazwyczaj, przy mówieniu o przeszłości, zaznacza się również (proto)aspekt. Niedokonanie sugeruje ru, "chwila, trwanie", zaś dokonanie - jë, "wtedy, wówczas, w tym momencie".

vënx ërp ru - było powiadane[1]
vënx ërp jë - było powiedziane[1]

Partykuł aspektowych można też używać w czasie teraźniejszym, ale to zależy od dialektu. Są głównie pretekstem do rozwoju różnych systemów czasowych w językach potomnych względem proto-SAL.

Tryby

Proto-SAL wyróżnia 6 trybów:

  • oznajmujący - forma podstawowa czasownika.
Ania na tusx.
Ania S3-IN śpiewać
Ania śpiewa.
  • rozkazujący - tworzony przez partykułę sën (z sënx, kazać).
La tusx sën!
S2-IN śpiewać IMPER.
Śpiewaj!
  • pytający - tworzony podobnie do rozkazującego, z tym że poprzez słowo jal (z jalx, pytać).
Ania na tusx jal ërp ru ams ma?
Ania S3-IN śpiewać QUES. PAST. PERF. piosenka DO3-IN
Czy Ania śpiewała piosenkę?
  • negujący - jak dwa poprzednie, ale partykułą trybu jest kem.
Ania na tusx kem ams ki ma.
Ania S3-IN śpiewać NEG piosenka-PL. DO3-IN
Ania nie śpiewa piosenek.
  • optatywny na sterydach - zaznaczany poprzez partykułę dap (z dapx, chcieć). Wyraża życzenia i chęci.
A tusx dap ams ki ma.
S1-IN śpiewać OPT. piosenka-PL. DO3-IN
Chciałbym śpiewać piosenki.
  • abilitatywny - służący zakomunikowaniu o możliwości, względnie też umiejętności; przez partykułę lin (z linx, móc).
Erik na marinx lin tasxu ma nata latjë ra.
Erik S3-IN jeść ABILIT. kot DO3-IN S3-IN-POS żona IO3-IN
Erik może jeść kota swojej żony.

Strona bierna

Strona bierna powstaje dzięki partykule ir.

Erik na lamx tasxu ma.
Erik S3-IN myć kot DO3-IN
Erik myje kota. - strona czynna
Tasxu na lamx ir Erik ma.
kot S3-IN myć PASS. Erik DO3-IN
Kot jest myty przez Erika. - strona bierna.

Kauzatyw

Powstaje dzięki partykule tëj (od tëjx, sprawiać, powodować).

A lamx tëj Erik ma tasxu ra.
S1-IN myć
Sprawiam, że Erik myje kota.

Indykatory

Tym mianem określa się specjalne partykuły, których zadaniem jest markowanie części zdania.

Odmieniają się przez osoby, funkcje (mogą służyć markowaniu podmiotu, dopełnienia bliższego lub dalszego) oraz strony.

Osoba Podmiot (S) Dopełnienie bliższe (DO) Dopełnienie dalsze (IO)
1. a aj ëj
2. la laj lëj
3. na ma ra

W zależności od dialektu, mogą one następować po rzeczowniku, który określają (z tego rozwiązania wykształcą się później pełnoprawne przypadki), albo leżeć w sąsiedztwie orzeczenia w kolejności naśladującej kolejność markowanych części zdania.

Dla przykładu:

Ania na tusx ams ma Erik ra.
Ania S3-IN śpiewać piosenka DO3-IN Erik IO3-IN
Ania na tusx ma ra ams Erik.
Ania S3-IN śpiewać DO3-IN IO3-IN piosenka Erik

Oba zdania znaczą Ania śpiewa piosenkę Erikowi. S3-IN oznacza indykator podmiotu 3. osoby, DO3-IN - ind. dopełnienia bliższego 3. osoby, a IO3-IN - ind. dopełnienia bliższego, również 3. osoby.

Zaimki

Indykatory przejmują też do pewnego stopnia funkcję zaimków:

Manprë na lanx ërp. Na sëma tuns.
król S3-IN żyć. PAST. S3-IN bez dziecko
Żył niegdyś król. (On) był bezdzietny.

Dzierżawcze robi się, jak zwykły posesyw, przez doklejenie -ta do zaimka indykatorowego:

Manprë na kurx ërp jë tasxu ma, saxa na pësx ra ësxip ma nata.
król S3-IN widzieć PAST. PERF. kot DO3-IN po czym S3-IN dać IO3-IN jedzenie DO3-IN S3-IN-POS
Król zobaczył kota i dał mu swoje jedzenie.

Strona zwrotna

Indykatory mogą tworzyć stronę zwrotną poprzez ponowne markowanie podmiotu w miejscu indykatora dopełnienia bliższego. Przykład z czasownikiem lamx (myć):

Erik na lamx ma tasxu.
Erik S3-IN myć DO3-IN kot
Erik myje kota. - tu zwykła strona czynna
Erik na lamx na.
Erik S3-IN myć S3-IN
Erik się myje. - a tutaj strona zwrotna.

Uwaga: indykator strony zwrotnej nie zajmuje miejsca w szyku zdania należnym partykułom strony biernej czy kauzatywu.

Erik na lamx dap ërp na.
Erik S3-IN myć OPT. PAST. S3-IN
Erik chciał się umyć.
Erik na lamx dap ir ërp.
Erik S3-IN myć OPT. PASS. PAST
Erik chciał być umyty.

Przymiotniki i przysłówki

By stworzyć przymiotnik lub przysłówek odrzeczownikowy:

  1. Znajdź rzeczownik.
  2. Poprzedź go partykułą jëm (z, od).
  3. Powstałą frazę poprzedź rzeczownikiem, który chcesz opisać.

Et voilá!

Manprë na kurx tasxu ma jëm nëmi.
król S3-IN widzieć kot DO3-IN ADJ-PT. smutek
Król widzi smutnego kota.

Nie ma morfologicznego rozróżnienia między przymiotnikami a przysłówkami, o wszystkim decyduje tu składnia. Umieszczenie frazy z jëm bezpośrednio za frazą czasownikową spowoduje jej interpretację jako przysłówka, na przykład:

Ania na tusx jëm taxi.
Ania S3-IN śpiewać ADJ-PT. radość
Ania śpiewa radośnie.
Ania na tusx jëm taxi ams ki ma.
Ania S3-IN śpiewać ADJ.-PT. radość piosenka-PL. DO3-IN
Ania radośnie śpiewa piosenki.

Z kolei fraza z partykułą jëm umieszczona po rzeczowniku zostanie odebrana jako przymiotnik:

Ania na tusx ams ki ma jëm taxi.
Ania S3-IN śpiewać piosenka-PL. DO3-IN ADJ.-PT. radość
Ania śpiewa radosne piosenki.

Liczebniki

W proto-SAL system liczbowy jest oparty na liczbie 12.

Liczebnik główny Liczebnik porządkowy
1 up upis
2 alp alpis
3 lëtu lëtis
4 sëmu sëmis
5 tarp tarpis
6 bëmt bëmtis
7 vëj vëjs
8 lëj lëjs
9 lëri lëris
10 altarp altarpis
11 malp malpis
12 litëm litëmis
15 litëm lëtu litëm lëtis
24 alp litëm alp litëmis
57 sëmu litëm lëri sëmu litëm lëris
144 ëxna ëxnis
323 alp ëxna alp litëm malp alp ëxna alp litëm malpis

Jebs, liczebnik przed słowo, który opisuje.

Przykładowo:

Ania na tusx ërp jë lëtu ams ma.
Ania S3-IN śpiewać PAST. PERF. trzy piosenka DO3-IN
Ania zaśpiewała trzy piosenki.
Erik na marinx ërp jë alp ëxna malp litëm mësf ma.
Erik S3-IN jeść PAST. PERF. 2(*)144(+)11(*)12 jabłko DO3-IN
Erik zjadł czterysta dwadzieścia jabłek.

Składnia

Kompozycja frazy czasownikowej:

CZASOWNIK + tryb + strona + czas + aspekt

Dodatkowo niezbędne są indykatory

Przykładowy tekst

Król i bóg

Uwagi

  1. ↑ 1,0 1,1 Polskie tłumaczenie przybliża zjawisko semantycznie, ale korzysta ze strony biernej - struktury gramatycznej, której proto-SAL tutaj nie używa

Zobacz też

Źródło: „https://mcserio.pl/index.php?title=Język_proto-SAL&oldid=266”