Język proto-SAL

Język proto-sztrylo-anwalo-lennawski - język wspólnoty etnicznej, znanej jako SAL, zamieszkującej w pierwszym milenium p.n.e. wybrzeża Morza Larawskiego od Szakii, przez Mesztrię i dolną Lennawię po deltę Juksaki.

Fonologia

Fonologia proto-SAL jest dość prosta. W rekonstrukcji język miał 20 głosek, w tym 4 samogłoski i 16 spółgłosek.

Akcent inicjalny.

Samogłoski

System samogłoskowy jest ubogi. Proto-SAL znał tylko cztery samogłoski.

	Przednie	Centralne	Tylne
Przymknięte	i		u
Średnie		ə
Otwarta		ä

Szwa (ə) była bardzo niestabilna i uległa rozmaitym przesuwkom już na pierwszych etapach rozwoju języków potomnych. Stosunkowo często dźwięk ten ulegał cofnięciu do [ɔ].

Spółgłoski

Proto-SAL liczył 16 spółgłosek.

		Wargowe	Przedniojęzykowe	Podniebienne	Tylnojęzykowe
Nosowe		m	n
Zwarte	Bezdźwięczne	p	t		k
	Dźwięczne	b	d		g
Szczelinowe	Bezdźwięczne	f	s		x
	Dźwięczne	v	z
Drżące			r
Aproksymanty			l	j

Fonotaktyka

Wszystkie sylaby w proto-SAL stosują się do wzoru

(C)V(C)(C),

gdzie C to spółgłoska, a V to samogłoska.

Sąsiadowanie ze sobą dwóch samogłosek jest niedopuszczalne.

Transkrypcja łacińska

Bazowana na alfabecie fonetycznym, ze zmianą dla szwy - ë dla [ə]. Scentralizowane a [ä] zapisuje się jako "a", nie ma sensu komplikować.

Uwaga: w IPA [x] oznacza dźwięk zapisywany w języku polskim jako "ch". Szwę [ə] z kolei wymawia się jak "a" w angielskim słowie "about".

Gramatyka

Rzeczownik

Nie odmienia się przez rodzaje.

W bardzo wczesnej fazie nie odmieniał się również przez liczby, ale niektóre dialekty z czasem rozwinęły zalążek takiej odmiany, opierający się na partykułach.

Bardziej konserwatywne dialekty rozwiązują problem poprzez po prostu poprzedzenie rzeczownika liczebnikiem lub innym słowem określającym ilość (dużo, wiele), np.

lëtu ams

trzy piosenka

trzy piosenki

Dialekty stosujące wspomnianą innowację gramatyczną w takiej sytuacji wspierają rzeczownik słowem ki oznaczającym dosłownie wiele, pełniącym funkcję partykuły:

lëtu ams ki

trzy piosenka-PL

trzy piosenki

Język proto-SAL nie znał kategorii określoności. Została ona później wykształcona w niektórych jego gałęziach. Podobnie z odmianą przez przypadki (patrz tu).

Czasownik

Podstawowe formy czasowników kończą się na -x (ch). Odmienia się przez czasy, tryby i strony.

Czasy

Jak do wszystkiego, proto-SAL do określenia czasu używa partykuł. Słówkiem wskazującym na czas przeszły jest ërp, które można by luźno przetłumaczyć jako "kiedyś, niegdyś", lub też po prostu "w przeszłości".

Zazwyczaj, przy mówieniu o przeszłości, zaznacza się również (proto)aspekt. Niedokonanie sugeruje ru, "chwila, trwanie", zaś dokonanie - jë, "wtedy, wówczas, w tym momencie".

vënx - rzec, powiedzieć
vënx ërp - rzec (w przeszłości)
vënx ërp ru - było powiadane
vënx ërp jë - było powiedziane

Takie rozwiązanie szybko ulegnie rozmaitym zmianom w różnych gałęziach języków potomnych względem proto-SAL.

Tryby

Proto-SAL wyróżnia 5 trybów:

• oznajmujący - forma podstawowa czasownika.
  

Ania na tusx.

Ania S3-IN śpiewać

Ania śpiewa.

• rozkazujący - tworzony przez partykułę sën (z sënx, kazać). W "Królu i bogu" wyrzucono ją na początek zdań, ale równie dobrze mogła być rzucona (względnie) gdzie bądź.
  

La tusx sën!

S2-IN śpiewać IMPER.

Śpiewaj!

• pytający - tworzony podobnie do rozkazującego, z tym że poprzez słowo jam (z jamx, pytać)
  

Ania na tusx jam ams ma?

Ania S3-IN śpiewać QUES. piosenka DO3-IN

Czy Ania śpiewała piosenkę?

• optatywny na sterydach - zaznaczany poprzez partykułę dap (z dapx, chcieć). Wyraża życzenia i chęci.
  

A tusx dap ams ki ma.

S1-IN śpiewać OPT. piosenka-PL. DO3-IN

Chciałbym śpiewać piosenki.

• abilitatywny - służący zakomunikowaniu o możliwości, względnie też umiejętności; przez partykułę lin (z linx, móc).
  

Erik na marinx lin tasxu ma nata latjë ra.

Erik S3-IN jeść ABILIT. kot DO3-IN S3-IN-POS żona IO3-IN

Erik może jeść kota swojej żony.

Strona bierna

Strona bierna powstaje dzięki partykule ir.

Tasxu na lamx ir Erik ma.

kot S3-IN myć PASS. Erik DO3-IN

Kot jest myty przez Erika.

Indykatory

Tym mianem określa się specjalne partykuły, których zadaniem jest markowanie części zdania.

Odmieniają się przez osoby, funkcje (mogą służyć markowaniu podmiotu, dopełnienia bliższego lub dalszego) oraz strony.

Osoba	Podmiot (S)	Dopełnienie bliższe (DO)	Dopełnienie dalsze (IO)
1.	a	aj	ëj
2.	la	laj	lëj
3.	na	ma	ra

W zależności od dialektu, mogą one następować po rzeczowniku, który określają (z tego rozwiązania wykształcą się później explicité przypadki), albo leżeć w sąsiedztwie orzeczenia w kolejności naśladującej kolejność markowanych części zdania.

Dla przykładu:

Ania na tusx ams ma Erik ra.

Ania S3-IN śpiewać piosenka DO3-IN Erik IO3-IN

Ania na tusx ma ra ams Erik.

Ania S3-IN śpiewać DO3-IN IO3-IN piosenka Erik

Oba zdania znaczą Ania śpiewa piosenkę Erikowi. S3-IN oznacza indykator podmiotu 3. osoby, DO3-IN - ind. dopełnienia bliższego 3. osoby, a IO3-IN - ind. dopełnienia bliższego, również 3. osoby.

Zaimki

Indykatory przejmują też funkcję zaimków:

Manprë na lanx ërp. Na sëma tuns.

król S3-IN żyć PAST. S3-IN bez dziecko

Żył niegdyś król. (On) był bezdzietny.

Dzierżawcze robi się, jak zwykły posesyw, przez doklejenie -ta do zaimka indykatorowego:

Manprë na kurx ërp jë tasxu ma, saxa na pësx ra ësxip ma nata.

król S3-IN widzieć PAST. PERF. kot DO3-IN po czym S3-IN dać IO3-IN jedzenie DO3-IN S3-IN-POS

Król zobaczył kota i dał mu swoje jedzenie.

Strona zwrotna

Indykatory mogą dzięki zaimkom konstruować stronę zwrotną poprzez ponowne markowanie podmiotu w miejscu indykatora dopełnienia bliższego. Przykład z czasownikiem lamx (myć):

Erik na lamx ma tasxu.

Erik S3-IN myć DO3-IN kot

Erik myje kota. - tu zwykła strona czynna

Erik na lamx na.

Erik S3-IN myć S3-IN

Erik się myje. - a tutaj strona zwrotna.

Przymiotniki

By stworzyć przymiotnik odrzeczownikowy:

1. Znajdź rzeczownik.
2. Poprzedź go partykułą jëm (z, od).
3. Powstałą frazę poprzedź rzeczownikiem, który chcesz opisać.

Et voilá!

Przysłówki

Odrzeczownikowe robi się tak samo, jak przymiotniki, z tym, że używa się partykuły pi.

Liczebniki

Jebs, przed słowo, które opisują.

Zobacz też

• AU