Edytujesz Język noteroncki

'''Język noteroncki''', zwany także '''lemetyńskim''' — język używany w centralnej i wschodniej [[Antaria|Antarii]] (w [[Noteront|miastach noteronckich]]) oraz w [[Pensudawia|Pensudawii]].

Określenie ''język noteroncki'' jest dosyć nieprecyzyjne. Odnosić się ono może zarówno do używanego w pierwszych wiekach n.e. języka zwanego czasem '''staronoteronckim''', będącym niegdyś lingua franca we wschodniej części [[Morze Liliowe|Morza Liliowego]], jak i wywodzących się od niego, bliskich sobie języków nowo- (lub średnio-) -noteronckiego oraz pensudawskiego (uważanych przez niektórych za dialekty jednego języka, zwanego - o zgrozo - również noteronckim).<br>Artykuł opisuje głównie język staronoteroncki, który mimo ewolucji w nowe języki jest ciągle używany jako język wernakularny i naukowy w wielu regionach [[Esedia|Esedii]] i Antarii.

Pewnie i tak ta starożytna wersja języka skończy z nazwą lemetyński (od jednego z głównych miast noteronckich, Leminny).<ref>w staronoteronckim zwanej ''Λεμεθαν'' - ''Lemetan''</ref>

Strona jest w chuj rozkopana i tak se będzie wisieć.

== Fonologia ==
Staronoteroncki:
{| class="wikitable" style="text-align: center;"
!
!Przednie
!Centralne
!Tylne
|-
!Przymknięte
|i
|
|u
|-
!Średnie
|ɛ
|
|o
|-
!Otwarta
| 
| ä
|
|}

Do tego występują dyftongi:
ai, ia, ɛi, iɛ, oi, io, ui, iu, oɛ, ɛo, ɛu, ou, au.

Zabronione dyftongi:
ua, uo, uɛ
{| class="wikitable" style="text-align: center;"
!
! Wargowe
! Przedniojęzykowe
! Podniebienne
! Tylnojęzykowe
! Laryngalne
|-
! Nosowe
|m
|n
|
|(ɴ)
|
|-
! Zwarte
|p pʰ b
|t tʰ d
|
|k kʰ g
|
|-
! Szczelinowe
|v
|s
|
|
|h
|-
! Drżące
|
|r
|
|
|
|-
! Aproksymanty
|
|l
|j
|
|
|}

Ze staronoteronckiego wyewoluowały dwa duże systemy: południowy - ''antarski'' lub ''noteroncki'', oraz drugi - północny, znany także jako ''pensudawski''.

Jedną z głównych cech rozróżniających te grupy jest odmienny przebieg przesuwki spógłoskowej dla zwartych bezdźwięcznych:

Noteroncki:<br>
pʰ, tʰ, kʰ -> f, s, x<br>
p, t, k -> zwykle bez zmian, mutacje w niektórych pozycjach

Pensudawski:<br>
pʰ, tʰ, kʰ -> p, t, k<br>
p, t, k -> f, s, x

Warto zastrzec, że mogę wypierdolić te przemiany w kosmos, jeśli uznam, że jednak są ble. Mogę też uznać, że jest więcej albo mniej dyftongów, inne samogłoski, dziwniejsze spółgłoski albo że Noterontczycy komunikują się, rzucając w siebie cegłami.

=== Transkrypcja ===
Noteroncki zapisywany jest alfabetem greckim. Litery alfabetu łacińskiego/IPA odpowiadają następującym literom alfabetu greckiego:<br>
'''Samogłoski:'''<br>
a - Αα<br>
e - Εε<br>
i - Ιι<br>
o - Οο<br>
u - Υυ<br>
'''Spółgłoski:'''<br>
m - Μμ<br>
n - Νν<br>
p - Ππ<br>
ph/pʰ - Φφ<br>
b - Ββ<br>
t - Ττ<br>
th/tʰ - Θθ<br>
d - Δδ<br>
k - Κκ<br>
kh/kʰ - Χχ<br>
g - Γγ<br>
v - Ύύ<br>
s - Σσς<br>
r - Ρρ<br>
j - Ιι<br>
l - Λλ

H jest zaznaczane na samogłoskach akutem lub grawisem. Przykładowo, jeżeli ''h'' poprzedza samogłoskę ''α'', to zapisywana jest ona ''ὰ''; gdy ''h'' następuje po ''α'', to zapis ma postać ''ά''.

== Gramatyka ==
=== Rzeczowniki ===
Rzeczowniki odmieniają się przez liczby - pojedynczą i mnogą, przypadki (jest ich cztery), rodzaje (istnieją dwa) i określoność.

Formalnie istnieją dwa rodzaje gramatyczne, ale związanych z nimi wzorców deklinacji jest cztery. Rodzaje męski i żeński mogą być albo żywotne, albo nie. Do tej pierwszej kategorii wpadną ludzie, zwierzęta czy inne istoty o znanej płci, z kolei do drugiej cała reszta (kamienie, kwiotki, chmurki i inne mikroprocesory).

Przypadki są cztery - mianownik, biernik, celownik i dopełniacz. Wzorzec odmiany:

{| class="wikitable" style="text-align: center;"
! rowspan="2" colspan="2" |Przypadek
! colspan="2" |Odmiana męska
! colspan="2" |Odmiana żeńska
! colspan="2" |Odmiana męskoosobowa
! colspan="2" |Odmiana żeńskoosobowa
|-
|Liczba pojedyncza
|Liczba mnoga
|Liczba pojedyncza
|Liczba mnoga
|Liczba pojedyncza
|Liczba mnoga
|Liczba pojedyncza
|Liczba mnoga
|- 
| rowspan="3" | Mianownik
|
| -Ø
| -ma
| -Ø
| -ne
| -Ø
| -(C)a(SYL)*
| -Ø
| -(C)e(SYL)*
|-
| indef.
| elapho<br>ελαφο<br>''chłopiec''
| elaphoma<br>ελαφομα<br>''chłopcy''
| lohthe<br>λόθε<br>''dziewczyna''
| lohthene<br>λόθενε<br>''dziewczyny''
| lome<br>λομε<br>''kamień''
| lotame<br>λοταμε<br>''kamienie''
| kehthe<br>κέθε<br>''jabłko''
| kenehthe<br>κενέθε<br>''jabłka''
|-
| def.
| elaphou<br>ελαφου
| elaphomo<br>ελαφομο
| lohtho<br>λόθο
| lohtheno<br>λόθενο
| lomo<br>λομο
| lotamo<br>λοταμο
| kehtho<br>κέθο
| kenehtho<br>κενέθο
|-
| rowspan="3" | Biernik
| 
| -a
| -mai
| -i
| -nei
| -a
| -(C)a(SYL)i
| -i
| -(C)e(SYL)i
|-
| indef.
| elaphoa<br>ελαφοα<br>''chłopca''
| elaphomai<br>ελαφομαι<br>''chłopców''
| lohthei<br>λόθει<br>''dziewczynę''
| lohthenei<br>λόθενει<br>''dziewczyny''
| lomea<br>λομεα<br>''kamień''
| lotamei<br>λοταμει<br>''kamienie''
| kehthei<br>κέθει<br>''jabłko''
| kenehthei<br>κενέθει<br>''jabłka''
|-
| def.
| elapha<br>ελαφα
| elaphamai<br>ελαφαμαι
| lohthi<br>λόθι
| lohtheni<br>λόθενι
| loma<br>λομα
| lotami<br>λοταμι
| kehthi<br>κέθι
| kenehthi<br>κενέθι
|-
| rowspan="3" | Celownik
| 
| -(a)on
| -mVon
| -(e)on
| -n(e)on
| -o(SYL)on
| -(C)a(SYL)on
| -o(SYL)on
| -(C)e(SYL)on
|-
| indef.
| elaphaon<br>ελαφαον<br>''chłopcu''
| elaphomaon<br>ελαφομαον<br>''chłopcom''
| lohtheon<br>λόθεον<br>''dziewczynie''
| lohtheneon<br>λόθενεον<br>''dziewczynom''
| loumeon<br>λουμεον<br>''kamieniowi''
| lotameon<br>λοταμεον<br>''kamieniom''
| keohtheon<br>κεόθεον<br>''jabłku''
| kenehtheon<br>κενεθεον<br>''jabłkom''
|-
| def.
| elaphon<br>ελαφον
| elaphomon<br>ελαφομον
| lohthon<br>λόθον
| lohthenon<br>λόθενον
| loumon<br>λουμον
| lotamon<br>λοταμον
| keohthon<br>κεόθον
| kenehthon<br>κενέθον
|-
| rowspan="3" | Dopełniacz
| 
| -(a)os
| -m(a)os
| -(e)os
| -n(e)os
| -o(SYL)os
| -(C)a(SYL)os
| -o(SYL)os
| -(C)e(SYL)os
|-
| indef.
| elaphaos<br>ελαφαος<br>''chłopca''
| elaphomaos<br>ελαφομαος<br>''chłopców''
| lohtheos<br>λόθεος<br>''dziewczyny''
| lohtheneos<br>λόθενεος<br>''dziewczyn''
| lomeos<br>λομεος<br>''kamienia''
| lotameos<br>λοταμεος<br>''kamieni''
| keohtheos<br>κεόθεος<br>''jabłka''
| kenehtheos<br>κενέθεος<br>''jabłek''
|-
| def.
| elaphos<br>ελαφος
| elaphomos<br>ελαφομος
| lohthos<br>λόθος
| lohthenos<br>λόθενος
| lomos<br>λομος
| lotamos<br>λοταμος
| keohthos<br>κεόθος
| kenehthos<br>κενέθος
|}
W przypadku, gdy dodanie końcówki zaowocuje znalezieniem się obok siebie dwóch ''ο'', zapisywane są one jako ''ου''.

Skrót ''indef.'' oznacza rzeczownik nieokreślony, zaś ''def.'' - określony. Przykładowo, -a jest końcówką biernika liczby pojedynczej rodzaju męskiego. Słowo ''elapho'' oznaczające chłopca w bierniku będzie mogło przybrać jedną z dwóch form:
* ''elaphoa'' - chłopiec-ACC.-INDEF. - (widzę) jakiegoś chłopca
* ''elapha'' - chłopiec-ACC.-DEF. - (widzę) tego chłopca
Najczęstsza jest pierwsza z form.

=== Czasownik ===
Wszystkie bezokoliczniki jak dotychczas kończą się na -a.

Czasowniki odmieniają się ze względu na rodzaje, żywotność (analogicznie do rzeczowników), czasy, aspekty, tryby i strony. Brak odmiany przez liczby. 

Weźmy czasownik ''ὲλα'' - widzieć. Przykładowy wzorzec odmiany (tj. czas teraźniejszy, tryb oznajmujący, strona czynna) wygląda następująco:
{| class="wikitable" style="width: 100%; text-align: center;"
! rowspan="2" |<br>Osoba
! rowspan="2" |<br>Aspekt
! colspan="2" |Żywotne
! colspan="2" |Nieżywotne
|-
| Męskie
| Żeńskie
| Męskoosobowe
| Żeńskoosobowe<ref name="jeden">neologizm, ale oddaje sytuację lepiej, niż standardowopolskie ''niemęskoosobowy''</ref>
|-
| rowspan="3" | 1.
|
| -(a)is
| -(e)is
| -(a)us
| -(e)us
|-
| imperf.
| helais<br>ὲλαις
| heleis<br>ὲλεις
| helaus<br>ὲλαυς
| heleus<br>ὲλευς
|-
| perf.
| helis<br>ὲλις
| helis<br>ὲλις
| helus<br>ὲλυς
| helus<br>ὲλυς
|-
| rowspan="3" | 2.
|
| -(a)ta
| -(a)te
| -(a)u
| -(e)u
|-
| imperf.
| helata<br>ὲλατα
| helate<br>ὲλατε
| helau<br>ὲλαυ
| heleu<br>ὲλευ
|-
| perf.
| helta<br>ὲλτα
| helte<br>ὲλτε
| helu<br>ὲλυ
| helu<br>ὲλυ
|-
| rowspan="3" | 3.
|
| -(a)ia
| -(a)ie
| -(e)a
| -(a)e
|-
| imperf.
| helaia<br>ὲλαια
| helaie<br>ὲλαιε
| helea<br>ὲλεα
| helae<br>ὲλαε
|-
| perf.
| helia<br>ὲλια
| helie<br>ὲλιε
| hela<br>ὲλα
| hele<br>ὲλε
|}
''Krótkie'' formy, redukujące samogłoski w wygłosie lemmy, to formy perfect, z kolei ''długie'', które tego nie robią, dają imperfect. 

==== Czasy i aspekty ====
Czasy są trzy - przeszły, teraźniejszy i przyszły, każdy mający dwa aspekty, imperfect i perfect. Czasy markowane są poprzez interfiksy: ''-κ-'' dla czasu przeszłego ''-π-'' dla przyszłego. Umieszczane są one przed końcówkami gramatycznymi dającym odmianę przez osoby, np. ''ὲλακις'' (pol. ''widywałem'') a ''ὲλαις'' (pol. ''widuję'').

Skorzystajmy jeszcze raz z tabelki w sekcji powyżej i popatrzmy na koniugację dla czasu przeszłego:
{| class="wikitable" style="width: 100%; text-align: center;"
! rowspan="2" |<br>Osoba
! rowspan="2" |<br>Aspekt
! colspan="2" |Żywotne
! colspan="2" |Nieżywotne
|-
| Męskie
| Żeńskie
| Męskoosobowe
| Żeńskoosobowe<ref name="jeden"/>
|-
| rowspan="3" | 1.
| -[V]C(V)(i/u)s
| -k(a)is
| -[e]k(e)is
| -k(a)us
| -[e]k(e)us
|-
| imperf.
| helakais<br>ὲλακαις
| helakeis<br>ὲλακεις
| helakaus<br>ὲλακαυς
| helakeus<br>ὲλακευς
|-
| perf.
| helakis<br>ὲλακις
| helekis<br>ὲλ'''ε'''κις
| helakus<br>ὲλακυς
| helekus<br>ὲλ'''ε'''κυς
|-
| rowspan="3" | 2.
| -[V]C(V)(t(V)/u)
| -k(a)ta
| -k(a)te
| -k(a)u
| -[e]k(e)u
|-
| imperf.
| helakata<br>ὲλακατα
| helakate<br>ὲλακατε
| helakau<br>ὲλακαυ
| helekau<br>ὲλακευ
|-
| perf.
| helakta<br>ὲλακτα
| helakte<br>ὲλακτε
| helaku<br>ὲλακυ
| heleku<br>ὲλ'''ε'''κυ
|-
| rowspan="3" | 3.
| -C(V1)(i)(V2)
| -k(a)ia
| -k(a)ie
| -k(e)a
| -k(a)e
|-
| imperf.
| helakaia<br>ὲλακαια
| helakaie<br>ὲλακαιε
| helakea<br>ὲλακεα
| helakae<br>ὲλακαε
|-
| perf.
| helakia<br>ὲλακια
| helakie<br>ὲλακιε
| helaka<br>ὲλακα
| helake<br>ὲλακε
|}
Odmiana dla czasu przyszłego wygląda identycznie, tylko że zamiast ''-κ-'' jest ''-π-''.

Ważna sprawa - w czasownikach istnieją samogłoski tematyczne, ''a'' oraz ''e'', nadające rodzaj odpowiednio męski lub żeński. Widać je było już w odmianie w czasie teraźniejszym (por. ''ὲλια'' i ''ὲλιε''), ale teraz bardziej rzucają się w oczy - bo nieco psują odmianę (przede wszystkim tyczy się to czasowników w odmianie żeńskiej/żeńskoosobowej<ref>Rdzenie czasowników w odmianie męskiej i męskoosobowej nie ulegają alternacji, bo nie ma takiej potrzeby - samogłoska tematyczna ''α'' to jednocześnie wygłosowa samogłoska każdego nieodmienionego czasownika.</ref>). 

Zerknijmy na przykład na ''ὲλακεις'' (pol. ''widywałam''), czyli przeszłą niedokonaną formę czasownika ''ὲλα'' dla żeńskiej 1. osoby. Wszystko jest w porządku - do rdzenia ''ὲλα'' doklejamy ''κ'' i końcówkę ''εις'', znaną już z odmiany dla czasu teraźniejszego. Forma perfect za to ma postać ''ὲλ'''ε'''κις'' (pol. ''widziałam''). ''Ε'' zastąpiło ''α'', by zaznaczyć żeńską odmianę. Nie było miejsca w wygłosie (jest samo -''κις'', dyftong jest niedozwolony), więc zostało przerzucenie samogłoski tematycznej ''ε'' sylabę wstecz, gdzie zastąpiła głoskę stojącą tam wcześniej. Wszystkie miejsca z analogiczną alternacją zaznaczono w tabeli pogrubieniem.

Nad oznaczeniami ''imperf.'' i ''perf.'' ogólna postać odmiany (i dla cz. przeszłego, i dla przyszłego): '''V''' oznacza samogłoskę tematyczną (V1 i V2 tyczą się wariacji w nieżywotnej 3. os.), '''C''' spółgłoskę ''-κ-'' lub ''-π-'' (wiadomo, do czego to). Głoski wstawiane opcjonalnie (najczęściej w zależności od tego, czy czasownik jest dokonany czy nie) podano w nawiasach okrągłych '''()''', głoski zastępujące inne głoski - w nawiasach kwadratowych '''[]'''.

==== Strona bierna ====
Tworzona przez marker ''-λ-'', stawiany przed marker czasu, np. ''κιτα'' - jeść, ''κιτακεα'' - jadało, jadło (jakąś chwilę), ''κιταλακεα'' - ''był jadany'', ''był jedzony'' (przez pewien czas). 

Inny przykład: ''ὲλακαις'' - ''widywałem, widziałem'' (przez pewien czas) i ''ὲλ'''λ'''ακαις'' - byłem widywany, byłem widziany (znowu - przez jakiś czas). ''Ὲλαλακαις'' skraca się do ''ὲλλακαις'', [[wp:en:Haplology|gdyż ponieważ]].

==== Tryby ====
Tryby są cztery:
*oznajmujący (-Ø-, brak afiksu, domyślny)
*przypuszczający (-τ-)
*negujący (-μι- lub -νι-)
*pytający (-´-)

dopisać. w sensie, dodać przykłady z tabelkami. Jeden przykład jest na końcu sekcji z przymiotnikami, jakby co.

==== Czasowniki łączone ====
Nie mam pojęcia, czy to poprawna nazwa tego fenomenu.

Anyways: dodanie -ν na koniec czasownika sprawi, że można go powiązać z innym czasownikiem i stworzyć bardziej dojebaną frazę czasownikową, na przykład
:Κιταν νιλακια κέθει.
:jeść-('''PERF.''')-'''COMP.'''<ref>od ''compound verb''</ref> przyjść-'''PAST.'''-'''3RD'''-'''MA.''' jabłko-'''ACC.'''
:Przyszedł zjeść jabłko.

W sumie działa tak samo, jak polskie czasownik plus inny-czasownik-w-bezokoliczniku, ale za to dostaje specjalną końcówkę, bo jestem hojny. Ma ona też zastosowanie w słowotwórstwie (patrz - sekcja niżej).

=== Przymiotnik ===
Odmiana przez przypadki, tylko przez przypadki, nic więcej, nie trzeba się martwić. W tabelce przymiotnik derywowany od ''κιμι'' oznaczającego ''piękno''.
{| class="wikitable" style="text-align: center;"
!Przypadek
!Końcówka
!Przykład
|-
|Mianownik
| -(n)i<br>-(ν)ι
| kimini<br>κιμινι<br>piękny
|-
|Biernik
| -(n)in<br>-(ν)ιν
| kiminin<br>κιμινιν<br>pięknego
|-
|Celownik
| -(n)ion<br>-(ν)ιον
| kiminion<br>κιμινιον<br>pięknemu
|-
|Dopełniacz
| -(n)oi<br>-(ν)οι
| kiminoi<br>κιμινοι<br>pięknego
|}
Podstawowa (tj. mianownikowa) forma przymiotnika może być stworzona w sumie od byle rzeczownika, jak na razie. Przymiotniki odczasownikowe i imiesłowy są produkowane w nieco bardziej zniuansowany sposób:
*λαμα - mówić
*λαμανι - mówiony
*λαμεανι - mawiany
*λαμαυνι - mówiący
*λαμεαυνι (λαμειαυνι) - mawiający
*λαμλανλιαμενι<ref>alternatywnie λαμλεανλιαμενι, podkreślający długotrwałość stanu ''niewymawialności''</ref> - niewymawialny

Imiesłowów mi się opisywać za bardzo nie chce, bo są na tyle przejrzyste, że za pół roku nie zapomnę, o co mi dokładnie chodziło, ale temu ostatniemu łamaczowi językowemu się przyjrzę w tej sekcji bliżej.

Podstawą jest czasownik ''λαμα'' - mówić, ale w stronie biernej (wtrącony infiks -λ- dający ''λαμλα'') i w formie kontynuatywnej (czyli tej służącej do tworzenia [[wp:en:Serial word formation|czasowników-pociągów]], z -n (-ν) dołożonym na końcu). Daje to formę ''λαμλαν''. Do tejże dorzucane jest słówko ''λια'' (móc) - ''λαμλανλια''. Do tego momentu w zasadzie powielamy metodę składania czasowników - samo ''λαμλαν λια'' oznacza dosłownie ''móc być widzianym''. Idąc dalej, wrzucamy interfiks ''με'' tworzący przeczenie, a na samym końcu przymiotnikotwórcze ''νι''. Powstaje ''λαμλανλιαμενι'', czyli jakieś ''nie-móc-być-widziany-lny''.

Przymiotniki stawiane są ''za'' rzeczownikiem. Uparty użytkownik języka może mieć kaprys używania przysłówków, realizowany poprzez postawienie przymiotnika w formie mianownikowej zaraz za czasownikiem.

:Υλμάτα νάθανι εάι?
:''kochać-'''QUES.'''-'''2ND'''-'''PRES.'''-'''MA.''' duży ja(fem.)-'''ACC.'''
:Bardzo mnie kochasz?

== Słownik ==
:''Więcej [[/Słownik|tutaj]]''

== Zobacz też ==
*[[Język proto-SAL]]
*[[Język caerenedzki]]

== Uwagi ==
<references />
[[Category:Języki MUAU]]